Δεν υπήρξε ποτέ κλοπή βυζαντινών εικόνων από την Καστοριά!
Ούτε βέβαια υπήρξαν υπεύθυνοι, για να τους καταλογισθούν ευθύνες.
Πιθανόν να μην υπήρξαν ούτε εικόνες, σε πραγματική διάσταση, που να στοιχειοθετούν μια τόσο βαριά κατηγορία.

Αυτά είναι τα πρώτα “εξαγώγημα”  συμπεράσματα, από τις τοποθετήσεις που έκαναν ο καθηγητής κ. Ευθύμιος Τσιγαρίδας και η διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων
Καστοριάς κ. Ανδρομάχη Σκρέκα κατά την διάρκεια σχετικής διάλεξης που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Κυριακή στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα.

Με κατηγορηματικό  ύφος η κ. Σκρέκα, αναφερόμενη στα κατά  καιρούς δημοσιεύματα του τοπικού τύπου, για την υφαρπαγή μεγάλου αριθμού βυζαντινών εικόνων από την Καστοριά, δήλωσε ότι: “Νομίζω ότι πρέπει να σταματήσει αυτή η ιστορία.
Γιατί εκτός από δύο εικόνες, από τις οποίες η μία είναι μόνιμα δανεισμένη στην Αθήνα και η άλλη βρίσκεται στο μουσείο της  Βέροιας, δεν έλειπε τίποτε άλλο από την παλιά συλλογή”!

Ενώ ο κ. Τσιγαρίδας, ο οποίος το 1969 συμμετείχε ως επιμελητής αρχαιοτήτων στην δεύτερη φάση της συγκέντρωσης των βυζαντινών εικόνων, δήλωσε ότι: “Τότε άρχισε ένας λίβελος εναντίον της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Ο τοπικός τύπος απειλούσε ότι θα γίνει εικονομαχικός πόλεμος και όλοι μας έλεγαν ότι παίρνετε τις εικόνες και δεν ξέρουμε πού θα τις πάτε; Αλλά εμείς είχαμε την στήριξη του μακαριστού Δωρόθεου, για τον οποίο έχω να πω ότι είναι ένα παρεξηγημένο πρόσωπο που πρέπει να αποκαταστήσετε εσείς οι Καστοριανοί”.

Ο κ. Τσιγαρίδας που αυτό τον καιρό βρίσκεται στην Καστοριά προσκαλεσμένος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη κ.κ. Σεραφείμ, για μια διάλεξη με ανάλογο περιεχόμενο, διορίστηκε το 1969 ως νέος επιμελητής στην Εφορεία Αρχαιοτήτων της Θεσσαλο- νίκης, με αρμοδιότητα στην Καστοριά.

Και παρά τις αρχικές διαψεύσεις του, για κλοπές βυζαντινών εικόνων από την Καστοριά, εκείνη την περίοδο, ο κ. Τσιγαρίδας αναφέρθηκε λεπτομερώς σε μια “άγνωστη” κλοπή, λέγοντας χαρακτηριστικά:
“Τότε ξαναγίνεται (;) κλοπή στις εικόνες του τέμπλου της Παναγιάς Ρασιώτισσας.
Προτείνω στο υπουργείο να επαναληφθεί το έργο της συγκέντρωσης των βυζαντινών εικόνων. Επιλέγω έναν πολύ μεγάλο αριθμό εικόνων και αρχίζει η συγκέντρωση.

Τότε αρχίζει ένας λίβελος εναντίον της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας αλλά εμείς είχαμε την πλήρη στήριξη του μακαριστού Δωρόθεου.

Έτσι λοιπόν συγκεντρώθηκαν πάρα πολλές εικόνες και μάλιστα θεώρησα σκόπιμο να πάρω εικόνες και από τα τέμπλα. Αλλά επειδή κι εγώ είμαι άνθρωπος της εκκλησίας, για πρώτη φορά συνέβη αυτό στην Ελλάδα.

Τότε οι συνθήκες φύλαξης των εικόνων στον Άγιο Σπυρίδωνα ήταν πολύ δύσκολες.
Διορίστηκε ένας φύλακας που ήταν “ανεπρόκοπος” και εντελώς ακατάλληλος γι΄  αυτή τη δουλειά. Τα βράδια πήγαινε στα μπουζούκια, σε μια περίοδο που η Καστοριά είχε λεφτά. Αλλά εγώ σαν παλιός έφεδρος ανθυπολοχαγός έκανα έφοδο, για να δω αν βρίσκεται στην θέση του. Έκανα πρόταση να απολυθεί, δυστυχώς όμως πήρε σύνταξη”.

Κλοπή εικόνων όμως κατήγγειλε και η κ. Σκρέκα και μάλιστα πρόσφατη, από ναό που βρίσκεται δίπλα στο Βυζαντινό Μουσείο, χωρίς όμως να δώσει συνέχεια. ..

  Τελικά, σύμφωνα με τον κ. Τσιγαρίδα: “Οι εικόνες που εκλάπησαν από την Παναγία Ρασιώτισσα, ευτυχώς τις είχα φωτογραφήσει, βρέθηκαν στο εξωτερικό και επεστράφησαν. Παραδόθηκαν στον νόμιμο ιδιοκτήτη τους που είναι η Μητρόπολη και σήμερα βρίσκονται στο Μητροπολιτικό Μέγαρο. Γι΄ αυτές κατηγορήθηκε ο Δωρόθεος. Και βέβαια κατηγορηθήκαμε κι εμείς που αφιερώσαμε την επιστήμη μας γι΄  αυτή την πόλη”.

  Όταν ρωτήθηκε από εμάς ο κ. Τσιγαρίδας για το πόσες ήταν οι εικόνες που συγκεντρώθηκαν επί των ημερών του στον Άγιο Σπυρίδωνα, απάντησε: “Είναι αυτές που υπάρχουν και σήμερα. Ο κατάλογος που έχω συντάξει φτάνει μέχρι και τις εικόνες του 16ου αιώνα. Οι βυζαντινές εικόνες δηλ. αυτές που είναι μέχρι το τέλος του 15ου αιώνα και ανήκουν στην περίφημη σχολή της Καστοριάς, είναι περίπου 90”.

  Στην συνέχεια ρωτήσαμε τον κ. Τσιγαρίδα, αν αμφισβητεί τα δημοσιεύματα του κ. Αναστασίου Πηχιώνα (είναι ο ιδιοκτήτης του αρχοντικού που στεγάζει το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα) στην τοπική εφημερίδα “ΟΔΟΣ”, σύμφωνα με τα οποία την περίοδο 1965 και εντεύθεν, θα πρέπει να φυγαδεύθηκαν από την Καστοριά περί τις 500 βυζαντινές εικόνες;

Εκεί παρενέβη η διευθύντρια της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας κ. Σκρέκα η οποία δήλωσε ότι: “Ναι αλλά δεν έχει καταθέσει ποτέ στην υπηρεσία μας, τα στοιχεία που έχει στην διάθεσή του”!

Τότε κι εμείς με την σειρά μας υπενθυμίσαμε στην κ. διευθύντρια ότι χρέος της υπηρεσίας είναι να απαντάει στα δημοσιεύματα του τοπικού τύπου που την αφορούν

Στην συνέχεια τον λόγο πήρε πάλι ο κ. Τσιγαρίδας, για να απαντήσει στο αρχικό ερώτημά μας, λέγοντας ότι: “Η Αρχαιολογική Υπηρεσία εμφανίζεται να καταγράφει τις εικόνες της πρώτης συλλογής το 1965. Πριν από το ‘ 65 ούτε εγώ ούτε η υπηρεσία γνωρίζει τί έγινε;

  Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα του αείμνηστου συναδέλφου μου Χατζηδάκη στο περιοδικό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, καταγράφηκαν περίπου 600 εικόνες στην πρώτη καταγραφή. Από τις πιο παλιές που μπορούσαν να αναγνωρισθούν (12ο αιώνα) μέχρι και αυτές του 19ου αιώνα”.

Και συνεχίζει ο κ. Τσιγαρίδας την αφήγησή του: “Αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι ότι το 1971 καταγράφω ως νέος επιμελητής τις εικόνες που βρήκα στον Άγιο Σπυρίδωνα, αυτές που συγκέντρωσε από τους ναούς της Καστοριάς ο Χατζηδάκης, σε συνεργασία με τον συντοπίτη μας αναπληρωτή επιμελητή Ζία από την Μηλίτσα.

Αυτά τα δελτία πρέπει να υπάρχουν στα αρχεία της Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων της Βέροιας, όπου υπάγονταν τότε η Καστοριά. Επειδή αυτή την καταγραφή που έκανε ο Χατζηδάκης το 1965 εγώ δεν την είδα, η Εφορεία αναγκάστηκε το 1976 να καταγράψει και να φωτογραφήσει όλες τις εικόνες που υπήρχαν τότε στους ναούς.

Αυτό που θέλω είναι να αποκατασταθεί η τιμή των αρχαιολόγων και προπαντός αυτό που οφείλει η πόλη στον Δωρόθεο”.

Σε ερώτηση σχετική με τα δημοσιεύματα που είδαν κατά καιρούς το φως της δημοσιότητας από διάφορες πηγές, για τις βυζαντινές εικόνες της Καστοριάς, ο κ. Τσιγαρίδας είπε: “Υπάρχει άγνοια! Είναι πολύ εύκολο να πει κανείς τον κακό λόγο από το να πει τον καλό λόγο”.

Σ΄ αυτό το σημείο παρενέβη η γνωστή εκπαιδευτικός και συγγραφέας κ. Σόνια Παπασταύρου η οποία ρώτησε τον κ. καθηγητή: “Είπατε ότι ξανάγινε κλοπή στην Παναγία Ρασιώτισσα. Η προηγούμενη κλοπή που έγινε;”

Η απάντηση του κ. Τσιγαρίδα ήταν αρκούντως αφοπλιστική: “Τις προηγούμενες κλοπές δεν τις ξέρω. Εγώ δεν ήμουν το 1965 στην Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Αλλά ξέρω ότι ο Χατζηδάκης ανέλαβε την πρωτοβουλία της συγκέντρωσης των εικόνων, γι΄ αυτό το λόγο...”