Της  Ίντας Ελιάου
Συμβουλευτικής Ψυχολόγου
(BSc, MSc, PGDip.,MA)

  Η υγεία μας δεν εξαρτάται μονάχα από εμάς παρόλο που τείνουμε να πιστεύουμε πως είναι μονάχα προσωπική υπόθεση και απόρροια των επιλογών μας. Ο Δρ. Ρόμπερτ Φέρρερ από το Κέντρο επιστημών υγείας του Πανεπιστημίου του
Τέξας τονίζει πως οι κοντινοί μας άνθρωποι επηρεάζουν την υγεία μας από κάθε άποψη -γονίδια, δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε, περιβάλλον ζωής, τρόποι συμπεριφοράς που υιοθετούμε-, όπως άλλωστε η δική μας παρουσία επηρεάζει τη δική τους υγεία!

Οι άνθρωποι είμαστε κοινωνικά όντα. Αφιερώνουμε ένα τεράστιο μέρος του χρόνου μας καθημερινά σε άλλους ανθρώπους, μιλώντας με αυτούς ή για αυτούς ή ακόμα και σκεπτόμενοι αυτούς. Διψάμε για κοινωνικούς δεσμούς είτε αυτοί είναι με φίλους, οικογένεια, συναδέρφους, αγαπημένους ή εραστές. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Τι είναι αυτό που παίρνουμε από τους άλλους που φαίνεται να είναι όχι μόνο σημαντικό αλλά αναγκαίο και αναπόσπαστο κομμάτι στη ζωή όλων μας ανεξαρτήτως γένους, ηλικίας, φυλής, θρησκείας, εθνικότητας;

Σχέσεις και ψυχολογική υγεία.

Ερευνητές έχουν βρει πως όπως ακριβώς οι βιταμίνες και άλλα συμπληρώματα διατροφής μας βοηθούν να ξεπεράσουμε ένα κρυολόγημα έτσι ακριβώς και η σκέψη μονάχα αγαπημένων μας ανθρώπων μας βοηθάει να αποφύγουμε ή να καταπολεμήσουμε πιο αποτελεσματικά τις δυσκολίες της ζωής όπως μιας αποτυχίας, ενός πένθους, μιας αρρώστιας...αφού μειώνεται δραματικά η πιθανότητα έκρηξης αγχωτικών καταστάσεων.

Η σημαντικότητα διαφόρων σχέσεων στην ψυχική αλλά και σωματική υγεία μας:

-Οικογένεια/ Γάμος:

Ο Dr. Nicholas Christakis από το Harvard Medical School γράφει πως οι σχέσεις μας με την οικογένεια μας ή κάποιο τραυματικό γεγονός σε κάποιο μέλος της έχει συνέπειες για όλα τα υπόλοιπα μέλη και μπορεί να επιφέρει και βιολογικές ασθένειες παρόλο που οι λόγοι είναι καθαρά κοινωνικοί. Οι χείρες πεθαίνουν σε διπλάσιο ρυθμό από τον κανονικό κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους του πένθους τους, καθώς απομονώνονται περισσότερο και δεν προσέχουν αρκετά τον εαυτό τους. Ο χαμός ενός παιδιού διπλασιάζει την πιθανότητα της μάνας να μπει σε νοσοκομείο λόγω κατάθλιψης, ακόμα και πέντε χρόνια μετά το θάνατο του παιδιού. Παιδιά που έχουν χάσει κάποιο γονέα λόγω θανάτου ή διαζυγίου έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να περάσουν κατάθλιψη και αγχωτικές διαταραχές κατά την ενήλικη ζωή τους, Τα παιδιά των οποίων οι μητέρες έπασχαν από κατάθλιψη έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν προβλήματα συμπεριφοράς και άλλες δυσκολίες κατά την εφηβεία τους. Όταν ένας σύντροφος έχει υπέρταση και άσθμα τότε έχει 70% πιθανότητα να εμφανίσει τα ίδια συμπτώματα και ο σύντροφός του/της.

Με παρόμοιο τρόπο, τα θετικά περιστατικά και δεσμοί στην οικογένεια είναι ευεργετικά. Στην ιστοσελίδα Medlook (2009) που παρέχει ενημέρωση σε θέματα υγείας υπάρχουν έρευνες που δείχνουν πως οι καρδιακές παθήσεις, ο καρκίνος, η κίρρωση του ήπατος και οι αυτοκτονίες, παρατηρούνται σε σημαντικά χαμηλότερο ποσοστό μεταξύ των παντρεμένων. Κατ' επέκταση, η διάρκεια ζωής των παντρεμένων είναι μεγαλύτερη σε σύγκριση με αυτούς που μένουν μόνοι.

Σε μία έρευνα που έγινε στο Πανεπιστήμιο Yale, άντρες και γυναίκες που ένιωθαν πως αγαπιόταν και είχαν στήριξη από αγαπημένους ανθρώπους εμφάνισαν λιγότερο κλειστές τις αρτηρίες της καρδιάς τους. Ανάλογα αποτελέσματα έδειξαν και έρευνες που έγιναν πάνω σε 10.000 παντρεμένους άντρες, από το Case Western Reserve University. Αυτοί που απάντησαν 'ναι' στο αν η γυναίκα τους εκδηλώνει την αγάπη της εμφάνιζαν λιγότερα συμπτώματα πόνου στο στήθος τους (angina). Όταν άλλοι ερευνητές μελέτησαν άντρες και γυναίκες με παθήσεις στην καρδιά βρήκαν πως αυτοί που ήταν ελεύθεροι ήταν τρεις φορές πιο επιρρεπείς στο να πεθάνουν μέσα σε πέντε χρόνια.

-Φιλία:

Ο Δρ. Θάνος Ασκητής και οι συνεργάτες του (2008) έχουν μιλήσει για πολλές μελέτες που έχουν αποδείξει τον καταλυτικό ρόλο της φιλίας στη ζωή μας. Μια καλή φιλία μπορεί να διώξει το άγχος, την κούραση και το στρες και να μας προστατεύσει από πλήθος διαφόρων ασθενειών ακόμα, ξεκινώντας από απλό κρυολόγημα και τελειώνοντας με καρκίνο. Για παράδειγμα, νοσηλευόμενοι ασθενείς που τους επισκέπτονται όχι μόνο συγγενείς αλλά και φίλοι παρουσιάζουν πολύ πιο γρήγορη καλυτέρευση στην υγεία τους από εκείνους που τους επισκέπτονται μόνο συγγενείς. Σε μια άλλη έρευνα στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ στην Καλιφόρνια, αποδείχτηκε πώς οι γυναίκες με καρκίνο στο στήθος που μοιράζονταν τον πόνο και τα συναισθήματά τους με τις φίλες τους, έζησαν διπλάσιο χρονικό διάστημα από αυτές που δεν είχαν την κατάλληλη ηθική υποστήριξη.

Επομένως, οι κοντινές μας σχέσεις αποτελούν από μόνες τους πηγή ψυχολογικής προστασίας όπως ακριβώς ένα χοντρό παλτό που βρίσκεται πάντα σε ετοιμότητα να μας προστατέψει με τη θέρμη του από το διαπεραστικό ψύχος κατά τις όποιες απρόσμενα παγερές βραδιές του χειμώνα.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Οι ειδικοί έχουν επισημάνει πολλούς παράγοντες που επιδρούν θετικά ανάμεσα σε ανθρώπους που έχουν δυνατές σχέσεις γύρω τους είτε αυτές είναι σχέσεις φιλίας, οικογένειας, συναδέλφων κ.α.. Μια καλή δικτύωση δημιουργεί αναπόφευκτα ένα ασφαλές πλαίσιο όπου το άτομο μπορεί να ανθίσει. Είναι σαν ένα λουλούδι να αναπτύσσεται κάτω από ένα υπόστεγο και όχι στο ύπαιθρο όπου θα είναι έρμαιο δυνών καιρικών συνθηκών. Η κοινωνική στήριξη και η αλληλοβοήθεια που είναι πάντα διαθέσιμες συμβάλλουν στη μείωση του στρες που αποτελεί ένα πολύ βασικό στοιχείο μεταξύ των βασικών ωφελημάτων που προσφέρει η υγιής κοινωνική ζωή καθώς είναι γνωστοί οι βιοχημικοί και ορμονικοί μηχανισμοί διαμέσου των οποίων το χρόνιο ανεξέλεγκτο στρες επηρεάζει αρνητικά το καρδιαγγειακό σύστημα, μειώνει τη άμυνα του οργανισμού και προκαλεί ευπάθεια στις μολύνσεις και προδιάθεση για καρκίνο. Η μείωση και ο καλύτερος χειρισμός του στρες που απορρέει όταν άτομα συνενώνουν τις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν τις πολλαπλές απαιτήσεις της καθημερινής ζωής φαίνεται ότι είναι οι σημαντικότεροι λόγοι για τους οποίους οι δικτυωμένοι άνθρωποι με υγιείς και δυνατές σχέσεις, απολαμβάνουν καλύτερη ποιότητα ζωής. Φυσικά αυτό ισχύει μόνο για υγιείς σχέσεις καθώς οι προβληματικές δεν φέρουν ευεργετικές επιδράσεις αλλά περισσότερο αρνητικές όπως στρες, κατάθλιψη, μείωση των δυνατοτήτων του συστήματος άμυνας του οργανισμού, επιθετικότητα, αρνητισμός και εχθρότητα κυρίως όταν πρόκειται για συζυγικές σχέσεις. Οι υγιείς σχέσεις χαρακτηρίζονται από σεβασμό, αγάπη, αλληλοεκτίμηση, ισχυρό αίσθημα αφοσίωσης του ενός προς τον άλλο και καλή ποιότητα επικοινωνίας, και μόνο αυτές είναι ευεργετικές για την ψυχική και σωματική υγεία των ανδρών και των γυναικών, (Medlook, 2009).

Τι πρέπει να κάνουμε.
Επομένως, οτιδήποτε συμβαίνει σε εμένα επηρεάζει και τους ανθρώπους γύρω μου. Οτιδήποτε συμβαίνει σε κάποιον από τους ανθρώπους του περιβάλλοντός μου, επηρεάζει και εμένα. Έτσι, πρέπει να μάθουμε πρώτα απ'όλα να φροντίζουμε τους εαυτούς μας.
Φροντίζω τον εαυτό μου όταν φροντίζω τη σχέση μου με τον εαυτό. Άλλωστε, ο τρόπος που σχετίζομαι με τον εαυτό μου είναι μια μικρογραφία του τρόπου που σχετίζομαι με τους άλλους. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που δυσκολεύονται να εμπιστευτούν τους άλλους συνήθως δυσκολεύονται να πάρουν αποφάσεις διότι δυσκολεύονται να εμπιστευτούν τον εαυτό τους. Αυτοί που δεν έχουν μάθει να 'ακούν' τα συναισθήματά τους επαναλαμβάνονται όταν μιλάνε στους άλλους καθώς πιστεύουν πως δεν ακούγονται, κ.ο.κ.!
Επομένως, είναι βασικό να αναγνωρίσω και να αποδεχτώ τις ανάγκες μου ως άτομο. Για παράδειγμα, όταν κάποιος δικός μας αρρωσταίνει ή περνάει δύσκολα πρέπει να μάθουμε πως εκτός από τη δική του στήριξη πρέπει να φροντίσουμε και για τη δική μας στήριξη.
Μόνο έτσι θα καταφέρω να ικανοποιήσω τις ανάγκες μου διεκδικώντας τα θέλω μου. Θα μάθω να θέτω τα όριά μου. Θα μάθω να λέω όχι. Θα μάθω να αγαπώ τον εαυτό μου για τις δυνατές αλλά και τις αδύναμες πτυχές του. Μόνο μαθαίνοντας να αγαπάω εμένα θα μάθω να αγαπάω και εσένα.
Όταν μάθουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας μπορούμε να στραφούμε και στις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους. Θα έχουμε μάθει πως μια σχέση δεν εμφανίζεται ξαφνικά από το πουθενά όπως ένα χαμένο δεκά ευρω στο χειμερινό μας πανωφόρι, αλλά γεννιέται και διαμορφώνεται με κόπο και θυσίες όπως ακριβώς διαμορφώνεται ο χαρακτήρας ενός μικρού παιδιού.

Αγαπάω τον εαυτό μου σημαίνει:

• μαθαίνω να συζητάω μαζί του (τι θα μπορούσα να έχω κάνει διαφορετικά;)
• μαθαίνω να είμαι ειλικρινής μαζί του (δεν ήμουν αρκετά ευγενικός/κοινωνικός/σκληρός μαζί της/του)
• μαθαίνω να διαφωνώ μαζί του (θα μπορούσα να το χειριστώ καλύτερα το θέμα)
• μαθαίνω πότε και πώς πρέπει να τον στηρίζω σε δύσκολες στιγμές (πόσο θα αντέξω ακόμα αυτήν την κατάσταση; τι μπορώ να κάνω να ελαφρύνω το βάρος που κουβαλάω;)
• τον σέβομαι (πρέπει να πω όχι γιατί αυτό με καταπιέζει)
• τον κατανοώ (είμαι κουρασμένη/ος γιατί δούλεψα σκληρά)
• τον εμπιστεύομαι (αισθάνομαι πως χρειάζομαι ένα διάλειμμα και αποφάσισα να πάρω άδεια)

Ακριβώς τα ίδια είναι τα συστατικά της διαμόρφωσης σχέσεων με τους γύρω μας. Όταν τα βρω, συνειδητοποιήσω τη σημαντικότητά τους και μάθω να τα χρησιμοποιώ στις σωστές αναλογίες για τον εαυτό μου τότε ξέρω να τα χρησιμοποιώ σωστά με όλους. Είναι όπως τα μπαχαρικά που όχι μόνο δίνουν γεύση αλλά είναι απαραίτητα για να φτιάξουμε το φαγητό μας.