Η ανομβρία στα δημόσια έργα και οι μεγάλες εκπτώσεις στους διαγωνισμούς ενισχύουν τους φόβους πως θα ζήσουμε «νέο 1998», έτος που άρχισε το μεγάλο κύμα κατάρρευσης ισχυρών κατασκευαστικών ομίλων. Πώς και γιατί οι 39 εταιρείες έγιναν... έξι.

Μέσα σε 20 χρόνια εξαφανίστηκε από το χάρτη το 80% των μεγαλύτερων τεχνικών εταιρειών της χώρας, οι περισσότερες πριν αρχίσει η πολυετής κρίση. Ιστορικές εταιρείες όπως η ΑΕΓΕΚ, δυναμικοί όμιλοι των δεκαετιών του '80 και του '90 όπως η Μηχανική, εξειδικευμένοι "παίκτες" όπως η Θεμελιοδομή, είτε χρεοκόπησαν, είτε είναι σήμερα ζωντανοί - νεκροί!

Οι "μαύρες τρύπες" που δημιουργήθηκαν από τις μεγάλες εκπτώσεις στα έργα του "πακέτου Ντελόρ", οι συγχωνεύσεις με μοναδικό στόχο τις χρηματιστηριακές υπεραξίες που δεν ήρθαν και οι αναγκαστικοί γάμοι που έγιναν στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, ήταν οι κύριες αιτίες της πτώσης.

Σήμερα έχουν μείνει μόνο έξι εταιρείες στην ανώτατη τάξη του εργοληπτικού πτυχίου, αρκετές από τις οποίες εμφανίζουν ζημιές. Κατά σύμπτωση, έχει επανέλθει στη συζήτηση το θέμα των μεγάλων εκπτώσεων που οδήγησε στην κατάρρευση πολλών εταιρειών τα τελευταία 20 χρόνια. Ταυτόχρονα, η αγορά των δημοσίων έργων είναι μειωμένη κατά σχεδόν 70% σε σχέση με τις εποχές των παχέων αγελάδων, ενώ οι πρωτοβουλίες για επέκταση στο εξωτερικό σκοντάφτουν. Η αποχώρηση των ελληνικών τραπεζών από τα Βαλκάνια και οι γεωπολιτικές ανησυχίες στον Αραβικό Κόλπο αποτελούν σοβαρά εμπόδια στη διεύρυνση της παρουσίας των ελληνικών ομίλων. Οι τελευταίες είχαν αποκτήσει αξιόλογη παρουσία και στις δύο περιοχές που πλέον περιορίζεται, αντί να επεκτείνεται.

Αρκετοί μιλούν για την ανάγκη πρωτοβουλιών ώστε να σταθούν στα πόδια τους ισχυροί όμιλοι, αλλά και να διασωθεί η ραχοκοκαλιά του κλάδου, δηλαδή οι μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις. Είναι, πάντως, τόσο σοβαρά τα προβλήματα και η ανομβρία δημοσίων έργων που αρκετοί πιστεύουν πως θα ξαναζήσουμε, αυτή τη φορά μεταξύ των μεσαίου μεγέθους εταιρειών, το ξεκλήρισμα της περιόδου 1998 – 2005.

Το 1998, λίγους μήνες πριν αρχίσει το κύμα αναγκαστικών συγχωνεύσεων στον κατασκευαστικό κλάδο, 39 τεχνικές εταιρείες βρίσκονταν στην ανώτατη τάξη του εργοληπτικού πτυχίου. Με τη μεσολάβηση της χρηματιστηριακής «φούσκας» και των συγχωνεύσεων, οι όμιλοι της ανώτατης τάξης περιορίστηκαν σε δεκατέσσερις μέσα στην επόμενη τετραετία.

Και τότε άρχισε η κατάρρευση. Εν μέσω ολυμπιακών έργων και μιας πίτας άλλων δημοσίων έργων που έφταναν τα πέντε έως έξι δισ. ευρώ ετησίως, οι μισοί από τους 14 ομίλους είτε χρεοκόπησαν, είτε έγιναν ζόμπι μέσα σε πέντε χρόνια! Σήμερα την ανώτατη τάξη του εργοληπτικού πτυχίου απαρτίζουν η ΑΚΤΩΡ, η ΤΕΡΝΑ, η J&P ΑΒΑΞ +3,78% ΑΒΑΞ, η ΜΕΤΚΑ (που την απορροφά η Μυτιληναίος), η Intrakat και η Πόρτο Καρράς του ομίλου Τεχνική Ολυμπιακή. Η ΕΚΤΕΡ, που διαθέτει μικρότερης τάξης πτυχίο, αποτελεί, επίσης, ξεχωριστή περίπτωση γιατί διασώθηκε από τη γενικότερη κατάρρευση του ομίλου ΑΕΓΕΚ αφού πωλήθηκε εγκαίρως!

Από τις ημέρες δόξας του ’99 όταν οι εργολάβοι αγόραζαν ό,τι κινείται και που οι πλέον «παιχνιδιάρηδες» εμφανίζονταν ως υποψήφιοι αγοραστές κάθε ομίλου (από τον ΟΤΕ μέχρι την Ολυμπιακή!) σήμερα, είκοσι χρόνια μετά, οι περισσότεροι από τους λίγους που επιβίωσαν έχουν είτε ζημιές, είτε πολύ μικρά κέρδη. Από την άλλη πλευρά, το μέγεθος των σημερινών ομίλων, αλλά και η διεθνής παρουσία ορισμένων εξ’ αυτών, δε θυμίζει σε τίποτα τις «βιοτεχνίες» του 1998.

Τότε μόνο μία τεχνική εταιρεία είχε έσοδα άνω των 100 εκατ. ευρώ, η Ελληνική Τεχνοδομική με τους αδελφούς Δημήτρη και ΑναστάσιοΚαλλιτσάντση να έχουν μόλις πάρει τα ηνία από τη γενιά των ιδρυτών.

Η Ελληνική Τεχνοδομική έγινε ΕΛΛΑΚΤΩΡ με απορρόφηση εταιρειών όπως η ΤΕΒ, η ΑΚΤΩΡ (τρίτη σε μέγεθος το 1998) και η Παντεχνική και τo 2016 ο όμιλος είχε έσοδα 1,94 δισ. ευρώ, αλλά και σημαντικές ζημιές. Πληρώνει το εισιτήριο «της παγκοσμιοποίησης» όπως είπε στην πρόσφατη γενική συνέλευση ο αντιπρόεδρος του ομίλου Δημήτρης Κούτρας, που το 1998 ήταν επικεφαλής της ΑΚΤΩΡ (όπως και σήμερα) και πρωτοστάτησε στην προσπάθεια των συγχωνεύσεων. Ισχυροί "παίκτες" του κλάδου την εποχή εκείνη, όπως η Παντεχνική (και η Κ. Ι. Σαραντόπουλος που συγχωνεύθηκαν) διασώθηκαν υπό την αιγίδα του ομίλου ΕΛΛΑΚΤΩΡ.

Η ΤΕΡΝΑ, από τότε υπό τη διοίκηση του Γιώργου Περιστέρη, είχε το 1998 έσοδα κοντά στα 50 εκατ. ευρώ. Το 2016 ο όμιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ (που δημιουργήθηκε με συγχώνευση των ΓΕΚ με ΤΕΡΝΑ) είχε έσοδα 1,16 δισ. ευρώ από κατασκευές, ενέργεια και ακίνητα.

Λίγο πιο κάτω από πλευράς εσόδων βρίσκονταν η ΑΒΑΞ (τότε ελέγχονταν από τους κ.κ. Αντ. Σγαρδέλη, Ν. Γεραρχάκη και Κ. Κουβαρά) που εξαγοράστηκε από την J&Ρ Ελλάς (θυγατρική του κυπριακού ομίλου J&Ρ και δεύτερη μεγαλύτερη τεχνική εταιρεία με βάση τα έσοδα του 1998) και δημιουργήθηκε ο όμιλος J&Ρ ΑΒΑΞ.

Στην πρώτη εξάδα του 1998 περιλαμβάνονταν και τρεις άλλες εταιρείες: η ΑΕΓΕΚ (4η), η Μηχανική (5η) και η ΑΤΤΙΚΑΤ (6η). Και οι τρεις ατύχησαν! Η ΑΕΓΕΚ είναι σήμερα ένα ζόμπι που κρατιέται στη ζωή από τις τράπεζες μέχρι να τελειώσει το μετρό Θεσσαλονικης. Τα τελευταία 20 χρόνια πέρασε από χίλια μύρια κύματα με τους τότε βασικούς μετόχους (Σπ. Παπαγεωργίου και Γ. Τριανταφύλλου) να προχωρούν στην απορρόφηση του ιστορικού ομίλου ΜΕΤΩΝ – ΕΤΕΠ (των Χρ. Αρφάνη και Ν. Χιόνη), της Ευκλείδης ΑΤΕ, κ.α. Στο τέλος διαπίστωσαν πως η «μαύρη τρύπα» ήταν πολύ μεγαλύτερη της αναμενόμενης. Η ΑΕΓΕΚ πέρασε στον επιχειρηματία Γ. Μαρούλη και από εκεί στις τράπεζες…

Ο ιδρυτής της Μηχανικής Πρόδρομος Εμφιετζόγλου θεωρεί ακόμα και σήμερα πως οι αναγκαστικές συγχωνεύσεις ήταν καταστροφικές γιατί φόρτωσαν κάποιες μέχρι τότε υγιείς εταιρείες με μεγάλες ζημιές. Η Μηχανική είναι εδώ και χρόνια εκτός κατασκευαστικής αγοράς και τώρα φέρεται να συνεργάζεται με την ιταλική GD Infrastrutture Srl που διεκδικεί δημόσια έργα. Οι Ιταλοί πρόσφατα μειοδότησαν σε τμήμα του οδικού άξονα Πάτρα – Πύργος. Στη χρεοκοπία οδηγήθηκε και η ΑΤΤΙΚΑΤ του Παν. Πανούση, έμπειρου κατασκευαστή που τότε είχε συνέταιρο τον Κ. Τσέλο.

Ο κατάλογος των ισχυρών ομίλων που εξαφανίστηκαν από το χάρτη μοιάζει ατελείωτος. Σε αρκετές περιπτώσεις οι βασικοί μέτοχοι και οι διοικήσεις πλήρωσαν ακριβά το κυνήγι των υπεραξιών. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις υγιείς επιχειρήσεις συγχωνεύθηκαν με εταιρείες που είχαν «μαύρες τρύπες» εκατομμυρίων με αποτέλεσμα να καταρρεύσουν μέσα σε λίγους μήνες. Υπήρξαν και περιστατικά συγκρούσεων μεταξύ συνεταίρων των ομίλων που δημιουργήθηκαν με τις αναγκαστικές συγχωνεύσεις. Τα ονόματα είναι πολλά: ΑΛΤΕ, ‘Εμπεδος, Θεμελιοδομή, ΒΙΟΤΕΡ, Ευκλείδης, κ.α.




Φώτης Κόλλιαςfotisk2@euro2day.gr