Ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις συνολικού ύψους τουλάχιστον 240 δισ. ευρώ «στοιχειώνουν» την ελληνική οικονομία, ενώ κάθε μήνα ο λογαριασμός «φουσκώνει» με ρυθμό άνω
των 2 δισ. ευρώ, δηλαδή υψηλότερο του 1% του ΑΕΠ. Πλήρης εικόνα όσον αφορά στο ποιοι έχουν ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις και πού ακόμη δεν υπάρχει: εργαζόμενοι έχουν καταθέσει αιτήσεις συνταξιοδότησης αλλά περιμένουν την απονομή της σύνταξής τους για χρόνια. Εργοδότες αφήνουν απλήρωτους τους εργαζομένους για 4 ή 5 μήνες, αλλά αυτό το ληξιπρόθεσμο χρέος δεν καταγράφεται πουθενά. Τιμολόγια μένουν απλήρωτα, ενοίκια δεν καταβάλλονται αλλά στατιστικές δεν υπάρχουν, καθώς για να καταγραφεί η οφειλή θα πρέπει είτε να «σκάσει» μια επιταγή είτε να υπάρξει προσφυγή στη Δικαιοσύνη.


Το πρόβλημα έχει λάβει πλέον εκρηκτικές διαστάσεις: οι οφειλέτες της εφορίας ξεπερνούν τα τέσσερα εκατομμύρια, κάτι που σημαίνει ότι ο ένας στους δύο φορολογουμένους δεν μπορεί να εκδώσει φορολογική ενημερότητα. Περισσότεροι από 850.000 βρίσκονται ήδη με δεσμευμένους τραπεζικούς λογαριασμούς, ενώ προοπτική ευνοϊκής ρύθμισης δεν υπάρχει λόγω μνημονιακών δεσμεύσεων.

Οι οφειλέτες των ασφαλιστικών ταμείων που χρωστούν περισσότερα από 5.000 ευρώ έκαστος είναι περίπου 315.000. Με το που θα αποτυπωθεί και ο αριθμός όσων οφείλουν μικρότερα ποσά (κάτω των 5.000 ευρώ), θα φανεί η πραγματική διάσταση του προβλήματος, με τον αριθμό όσων δεν μπορούν να λάβουν ασφαλιστική ενημερότητα να εκτιμάται σε πάνω από ένα εκατομμύριο. Τα «κόκκινα» δάνεια έχουν ξεπεράσει τα 107 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί πλέον στο 45% των συνολικών χορηγήσεων. Περισσότεροι από 400.000 εργαζόμενοι δεν εισπράττουν τον μισθό τους εμπρόθεσμα, ενώ άγνωστος είναι ο αριθμός όσων βαρύνονται με απλήρωτα ενοίκια ή ανεξόφλητα τιμολόγια.


Οι στατιστικές δείχνουν ότι το πρόβλημα του ιδιωτικού χρέους, αντί να περιορίζεται, διογκώνεται:


1. Το 2016 έκλεισε με τις ληξιπρόθεσμες οφειλές στην εφορία να ανέρχονται στα 95,29 δισ. ευρώ. Μέσα σε ένα 12μηνο, στη δεξαμενή των ληξιπρόθεσμων οφειλών προστέθηκαν καινούργια χρέη 13,906 δισ. ευρώ. Δηλαδή, κάθε μήνα προστίθενται νέα χρέη άνω του 1,15 δισ. ευρώ. Αν συνυπολογιστούν και οι πληρωμές των παλαιότερων οφειλών, τότε η καθαρή αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών μέσα σε ένα 12μηνο έφτασε περίπου στα 10 δισ. ευρώ. Ο αριθμός των οφειλετών ξεπερνάει τα τέσσερα εκατομμύρια. Από αυτούς, 1,6 εκατομμύριο μπορούν να υποστούν τα αναγκαστικά μέτρα της εφορίας, ενώ περίπου 850.000 τα έχουν ήδη υποστεί.


2. Πλήρης εικόνα για το ύψος των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς τα ασφαλιστικά ταμεία θα υπάρξει μέσα στους επόμενους 2-3 μήνες. Με βάση τα στοιχεία του Κέντρου Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών, οι έχοντες χρέη άνω των 5.000 ευρώ έκαστος οφείλουν τουλάχιστον 17,5 δισ. ευρώ. Ωστόσο, ένας τεράστιος αριθμός οφειλετών με χρέη κάτω από 5.000 ευρώ –μπορεί να ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο– δεν έχει ακόμη απογραφεί από το ΚΕΑΟ. Με την ολοκλήρωση της απογραφής –ήδη εκδόθηκε η σχετική απόφαση από το υπουργείο Εργασίας– εκτιμάται ότι θα φανεί το πραγματικό μέγεθος των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς τα ασφαλιστικά ταμεία, ποσό της τάξεως των 27-28 δισ. ευρώ. Για τους επιτηδευματίες με χρέη στα Ταμεία, το πρόβλημα είναι πολύ μεγάλο, καθώς στερούνται και του δικαιώματος συνταξιοδότησης και του δικαιώματος υγειονομικής περίθαλψης. Η κυβέρνηση είχε δεσμευτεί για «πάγωμα» των συσσωρευμένων χρεών μέχρι και το τέλος του 2016, αλλά η εξαγγελία δεν υλοποιήθηκε. Σε ετήσια βάση, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές στα Ταμεία εκτιμάται ότι αυξάνονται με ρυθμό άνω του ενός δισ. ευρώ ετησίως.


3. Κάθε μήνα προστίθεται στη δεξαμενή των «κόκκινων» δανείων τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ. Με βάση τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, στο εννεάμηνο του 2016 προστέθηκαν 9 δισ. ευρώ στα «μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα», το συνολικό ύψος των οποίων έχει φτάσει πλέον στα 108 δισ. ευρώ. Δεδομένου ότι το σύνολο των χρεών επιχειρήσεων και νοικοκυριών ανέρχεται στα 240 δισ. ευρώ, το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων υποχρεώσεων έχει φτάσει πλέον στο 45,1%, με το μεγαλύτερο πρόβλημα να εντοπίζεται στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, στους ελεύθερους επαγγελματίες και στα νοικοκυριά που εκταμίευσαν καταναλωτικά δάνεια. Από τα 108 δισ. ευρώ των «κόκκινων» δανείων, τα 47,7 δισ. ευρώ (ή το 44%) έχουν ήδη καταγγελθεί, ενώ τα 30 δισ. ευρώ (ή ποσοστό 28%) βρίσκονται σε καθυστέρηση μεγαλύτερη των 90 ημερών.


Το φανερό, αλλά και το κρυφό χρέος


Το εκρηκτικό πρόβλημα των υποχρεώσεων που έχουν συσσωρεύσει νοικοκυριά και επιχειρήσεις αποτελεί βασικό «κεφάλαιο» στις μεταρρυθμίσεις που ζητούν οι δανειστές και ειδικά το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Στην πρόσφατη έκθεση του Ταμείου, αναφέρεται ότι το χρέος των ιδιωτών προς την εφορία και τα ασφαλιστικά ταμεία έχει φτάσει το 70% του ΑΕΠ, είναι μακράν το υψηλότερο στην Ευρωζώνη, ενώ ζητείται από την ελληνική κυβέρνηση να πάρει μέτρα για το «ξεκαθάρισμα» των οφειλών και την επιτάχυνση των διαδικασιών είσπραξης όσων χρεών θεωρούνται ακόμη εισπράξιμα. Στελέχη του υπουργείου Οικονομικών και του υπουργείου Εργασίας που έχουν σαφή εικόνα για την «ποιοτική σύνθεση» των χρεών, αναφέρουν ότι από το σύνολο των τουλάχιστον 120 δισ. ευρώ που χρωστούν οι πολίτες σε εφορία και ασφαλιστικά ταμεία, είναι ζήτημα αν μπορούν να εισπραχθούν τα 20 δισ. ευρώ. Από την άλλη, οι θεσμοί ζητούν την άμεση ενεργοποίηση της διαδικασίας του «εξωδικαστικού συμβιβασμού» για τα χρέη των επιχειρήσεων, αλλά και την αυστηρή τήρηση του κώδικα δεοντολογίας ώστε να υλοποιηθεί ο βασικός στόχος για μείωση των «κόκκινων» δανείων κατά περίπου 40 δια. ευρώ έως το τέλος του 2019.

Στο ήδη τεράστιο για τα δεδομένα της ελληνικής οικονομίας «φανερό» ιδιωτικό χρέος, έχει να προστεθεί κι ένα «κρυφό» ύψους πολλών δισ. ευρώ. Οι στατιστικές δεν καταγράφουν τον αριθμό των μισθωτών που παραμένουν απλήρωτοι από τον εργοδότη τους επί σειρά μηνών. Το μοναδικό επίσημο έγγραφο στο οποίο καταγράφεται το στοιχείο είναι οι φορολογικές δηλώσεις, καθώς ο μισθωτός που δεν εισπράττει εμπρόθεσμα τους μισθούς του έχει –τουλάχιστον– το δικαίωμα να μη φορολογείται για τον μισθό που δεν εισέπραξε.

Με βάση τις διαθέσιμες εκτιμήσεις, ο αριθμός των εργαζομένων που έχουν λαμβάνειν απλήρωτους μισθούς υπερβαίνει τις 400.000, κάτι που σημαίνει ότι η συσσωρευμένη οφειλή μπορεί να ξεπερνά ακόμη και τα δύο δισ. ευρώ. Απλήρωτοι είναι πολλοί φορολογούμενοι με ευθύνη του ίδιου του κράτους. Το Δημόσιο οφείλει –επισήμως– περισσότερα από τέσσερα 4,5 δισ. ευρώ σε προμηθευτές του ή φορολογουμένους που δικαιούνται επιστροφή φόρου.

Στο ποσό αυτό, όμως, δεν συμπεριλαμβάνεται το «κρυφό» χρέος από συντάξεις που θα έπρεπε να έχουν απονεμηθεί αλλά βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της αναμονής. Μόνο από αυτήν τη διαδικασία, το συνολικό χρέος των ασφαλιστικών ταμείων προς τους ασφαλισμένους εκτιμάται πως ξεπερνά τα δύο δισ. ευρώ.

Στο «κρυφό» χρέος θα πρέπει να προστεθούν και τα απλήρωτα τιμολόγια ή και τα ενοίκια που δεν έχουν καταβληθεί. Αυτά, μάλιστα, δεν αποτυπώνονται πουθενά. Οσοι έχουν λαμβάνειν απλήρωτες υποχρεώσεις φορολογούνται κανονικά για το εισόδημα που δεν εισέπραξαν και ο μόνος τρόπος να απαλλαγούν, είναι να στραφούν δικαστικά κατά του πελάτη τους ή του ενοικιαστή τους.