Πριν από έναν χρόνο η Ελλάδα κατέκτησε επάξια την πρώτη θέση στη λίστα του Χάρβαρντ με τις χειρότερες διαπραγματευτικές τακτικές του 2015, με τελικό αποτέλεσμα ένα αχρείαστο τρίτο μνημόνιο, κλείσιμο τραπεζών και capital controls.

Η σχετική ανάλυση, με τίτλο «Επικίνδυνα παιχνίδια με τους ευεργέτες», αναφέρεται στον «πολεμικό τόνο» που υιοθέτησε η κυβέρνηση Τσίπρα, στο δημοψήφισμα και στο τελικό αποτέλεσμα, που ήταν «ο κ. Τσίπρας και η ομάδα του να αναγκαστούν να αποδεχθούν ένα ακόμα χειρότερο πακέτο από την Ευρώπη». «Το μάθημα; Ένας συμβιβαστικός τόνος θα σε πάει πολύ μακρύτερα από τις μπλόφες και τη ριψοκίνδυνη αντιπαράθεση όταν έχεις υπερβολικές απαιτήσεις» καταλήγει.

Αυτό το μάθημα δεν φαίνεται να το έχει εμπεδώσει η κυβέρνηση Τσίπρα. Έχοντας κάνει 14 μήνες να κλείσει την πρώτη αξιολόγηση του προγράμματος, η κυβέρνηση έμοιαζε αποφασισμένη να κλείσει τη δεύτερη αξιολόγηση στο Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου. Αυτό δεν κατέστη δυνατό. Το Eurogroup κάλεσε την Ελλάδα να συνεχίσει τη διαπραγμάτευση ώστε να κλείσει κατ’ αρχήν συμφωνία με τους θεσμούς «το ταχύτερο δυνατόν».

Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση (http://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2016/12/05-eurogroup-statement-greece/): «Το Eurogroup υπενθύμισε ότι ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 3,5% του ΑΕΠ το 2018 θα πρέπει να διατηρηθεί μεσοπρόθεσμα. Υπενθύμισε επίσης την ανάγκη δημοσιονομικής τροχιάς συμβατής με τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (σ.σ.: ισοσκελισμένο προϋπολογισμό κατά μέσο όρο στη διάρκεια του οικονομικού κύκλου).

Προκειμένου να διασφαλιστεί η συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς στόχους με διατηρήσιμο τρόπο μετά το τέλος του προγράμματος, οι ελληνικές αρχές ανέλαβαν την υποχρέωση να συμφωνήσουν με τους θεσμούς έναν μηχανισμό και διαρθρωτικά μέτρα που θα το πετύχουν». Είχε προηγηθεί η δήλωση του εκπροσώπου Τύπου του ΔΝΤ Τζέρι Ράις όσον αφορά τη συμμετοχή του στο ελληνικό πρόγραμμα με χρηματοδότηση. Εξήγησε για πολλοστή φορά ότι το πρόγραμμα πρέπει να βασίζεται σε ρεαλιστικούς στόχους, αξιόπιστα μέτρα και ελάφρυνση χρέους, ώστε να προσφέρει εύλογες διασφαλίσεις ότι στο τέλος του προγράμματος η Ελλάδα θα μπορέσει να επιστρέψει στις κεφαλαιαγορές.

Όσες ελαφρύνσεις χρέους και να γίνουν δεν θα μπορέσουν να βάλουν τα δημοσιονομικά μεγέθη σε βιώσιμη τροχιά χωρίς μεταρρυθμίσεις που καθιστούν το ασφαλιστικό σύστημα βιώσιμο και βελτιώνουν την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας. Τόνισε ότι το ΔΝΤ διατηρεί τη θέση του ότι το υπάρχον πρόγραμμα που χρηματοδοτεί ο ESM είναι συμβατό με πρωτογενές πλεόνασμα 1,5% του ΑΕΠ, όχι 3,5% όπως προβλέπεται, επομένως δεν θα χρειαστεί να ληφθούν πρόσθετα δημοσιονομικά μέτρα αν συμφωνηθεί ελάφρυνση χρέους συμβατή με αυτόν το στόχο. Ξεκαθάρισε επίσης ότι το ΔΝΤ θα αποφασίσει αν θα συμμετάσχει στο πρόγραμμα μετά την ολοκλήρωση της 2ης αξιολόγησης, προφανώς για να εκτιμήσει κατά πόσον το πρόγραμμα «βγαίνει».

Αντί να συνταχθεί με το ΔΝΤ που επιμένει στην ελάφρυνση χρέους και στη μείωση των στόχων για πρωτογενή πλεονάσματα, η κυβέρνηση άνοιξε μέτωπο μαζί του διότι θέλει να αποφύγει περαιτέρω μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό, στη φορολογία και στα εργασιακά. Η κυβέρνηση προσπαθεί να διατηρήσει το αφήγημα ότι μεταφέρει τα φορολογικά μέτρα στους «πλούσιους» και ότι προστατεύει τις υπάρχουσες συντάξεις, χωρίς να μπορεί να εξηγήσει γιατί είναι δίκαιο οι μισοί φορολογούμενοι να μην πληρώνουν φόρο εισοδήματος, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στην υπόλοιπη Ευρωζώνη είναι 8%.

Ή γιατί είναι δίκαιο να προστατεύονται οι υπάρχοντες συνταξιούχοι τη στιγμή που πετσοκόβονται οι νέες συντάξεις και αυξάνονται οι εισφορές. Έχοντας εγκλωβιστεί σε ένα αφήγημα από το οποίο ο κ. Τσίπρας αδυνατεί να βγει, έχει αρχίσει ατελείωτες παλινωδίες για εσωτερική κατανάλωση χωρίς σχέδιο εξόδου από την κρίση. Αμέσως μετά το Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου εξόργισε τους πιστωτές με το εφάπαξ βοήθημα που έδωσε στους συνταξιούχους χωρίς προηγούμενη συνεννόηση. Υιοθέτησε και πάλι πολεμικό τόνο, καλώντας τους πιστωτές να τηρήσουν τη δική τους πλευρά της συμφωνίας εφόσον η Ελλάδα τήρησε τη δική της («pacta sunt servanda»), μέχρι που διέρρευσε η επιστολή Τσακαλώτου στο Eurogroup, στην οποία παραδέχεται ότι έχει εφαρμοστεί μόνο το 30% των προαπαιτούμενων για την αξιολόγηση.

Σε μία προσπάθεια να λυθεί το αδιέξοδο πριν τις επερχόμενες εκλογές στην Ολλανδία και στη Γαλλία, οι πιστωτές παρουσίασαν στον κ. Τσακαλώτο την περασμένη εβδομάδα κοινή πρόταση Ευρωπαίων-ΔΝΤ που περιλαμβάνει ψηφισμένα μέτρα 2% του ΑΕΠ για το 2018 και μεσοπρόθεσμα, με κάποια να τελούν υπό την αίρεση της επίτευξης των δημοσιονομικών στόχων. Αυτή η πρόταση γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ Ευρωπαίων και ΔΝΤ, εξασφαλίζοντας την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ, στο οποίο επιμένουν οι Ευρωπαίοι, με πρόσθετα μέτρα. Προφανώς οι Ευρωπαίοι δεν είναι πρόθυμοι να δώσουν στην Ελλάδα μεγαλύτερη ελάφρυνση χρέους συμβατή με τα χαμηλότερα πλεονάσματα που ζητά το ΔΝΤ.

Με τον χρόνο προς τη χρεοκοπία να τρέχει και την οικονομία να βουλιάζει στην αβεβαιότητα, οι επιλογές του κ. Τσίπρα τώρα έχουν περιοριστεί δραματικά. Είτε θα αποδεχτεί τα κοινά αιτήματα Ευρωπαίων και ΔΝΤ, που περιλαμβάνουν ψηφισμένο μηχανισμό διασφάλισης των δημοσιονομικών στόχων μετά τη λήξη του προγράμματος, ή θα πάει σε εκλογές. Την τρίτη «λύση» που συζητείται δεν θέλω καν να τη σκέφτομαι.

Της Μιράντας Ξαφά
Senior scholar, Center for International Governance Innovation και μέλος της ΔΡΑΣΗΣ