Άρθρο της Μαριάννας Ιατρίδου

Έφτασε και πάλι ο καιρός για την συμπλήρωση των φορολογικών δηλώσεων και τα τεκμήρια που κρύβει φέτος η υποβολή μόνο αστρονομικά θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν. Μικρότερα εισοδήματα δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην και μικρότερους φόρους, ειδικά για όσους έχουν στο όνομά τους περιουσιακά στοιχεία που δεν μπορούν να τα κρύψουν.


Με τα «αστρονομικά» τεκμήρια που ισχύουν για τις φορολογικές δηλώσεις 2012 που θα δηλωθούν φέτος (η διορία τυπικά λήγει στις 15 Ιουνίου, αν δεν παραταθεί) για ένα τζιπ των 4.000 ή 5.000 κυβικών το τεκμήριο θα φτάσει στις 30.000 ή και στις 42.000 ευρώ (αντίστοιχα). Αν μάλιστα έχει και ένα ή περισσότερα σπίτια 300 ή 400 τετραγωνικών συνολικά, στο τεκμήριο της χρονιάς θα προστεθούν και άλλα 58.000 ή 128.000 ευρώ! Ειδικά σε «οικογενειακές» μονοκατοικίες ή σε περιπτώσεις που τακτοποιήθηκαν αυθαίρετα εξοχικά κλπ, οι υπολογισμοί της εφορίας μπορεί να ανεβάζουν το τεκμαρτό εισόδημα κατά πολλές χιλιάδες ή και δεκάδες χιλιάδες ευρώ, σε σχέση με το πραγματικό.
Στην πραγματικότητα πάντως, περισσότερο κινδυνεύουν όσοι δηλώνουν χαμηλά και μεσαία εισοδήματα αφού αρκούν τα «συνήθη» τεκμήρια (ατομικό ή οικογενειακό τεκμήριο 3.000-5.000 ευρώ, ακίνητα και Ι.Χ.) για να μπορεί η εφορία να υπολογίσει από μόνη της όποιο φορολογητέο εισόδημα και όσο φόρο θέλει, ακόμα και αν δεν έχουν σκάφη αναψυχής, πισίνες, ελικόπτερα ή ιδιωτικά αεροπλάνα.
Για να αποφύγουν το στραπάτσο, οι φορολογούμενοι μπορούν να πολεμήσουν τα τεκμήρια με τα όπλα που τους δίνει το ίδιο το υπουργείο Οικονομικών. Και αυτά δεν είναι λίγα, αρκεί οι ενδιαφερόμενοι να τα γνωρίζουν και να τα δηλώσουν έγκαιρα και εμπρόθεσμα στην φορολογική δήλωση Ε1, καθώς «μετά την απομάκρυνση» εκ της ΔΟΥ όπου υποβάλλεται η αρχική δήλωση, ορισμένα από αυτά δεν μπορούν να αναγνωριστούν.
Ποιοι απαλλάσσονται από τα τεκμήρια
Το συνολικό ποσό της ετήσιας αντικειμενικής δαπάνης που προκύπτει από την κύρια και τις δευτερεύουσες κατοικίες, μπορεί να αμφισβητηθεί από το φορολογούμενο όταν η πραγματική δαπάνη του φορολογουμένου και των μελών που τον βαρύνουν είναι μικρότερη από την αντικειμενική δαπάνη, εφόσον αποδεικνύεται από τον υπόχρεο με βάση στοιχεία, όπως στις εξής περιπτώσεις:
- όσοι είναι άνεργοι, αλλά μόνο για το χρονικό διάστημα που λαμβάνουν επίδομα ανεργίας.
- όσοι υπηρετούν τη στρατιωτική θητεία τους.
- οι φυλακισμένοι.
- όσοι νοσηλεύονται σε νοσοκομείο ή κλινική.
- όσοι συγκατοικούν με συγγενείς α΄βαθμού που αποδεδειγμένα συμβάλλουν στις δαπάνες με βάση το εισόδημα που δηλώνουν.
- ορφανοί ανήλικοι, οι οποίοι έχουν στην κυριότητά τους ΙΧ αυτοκίνητα από κληρονομιά του πατέρα ή της μητέρας τους.
- όσοι προσκομίζουν στοιχεία από τα οποία αποδεικνύεται ότι από γεγονότα ανώτερης βίας πραγματοποίησαν δαπάνη μικρότερη από την αντικειμενική.
Ο φορολογούμενος που επικαλείται τα πιο πάνω περιστατικά έχει υποχρέωση να υποβάλει μαζί με την φορολογική δήλωσή του και τα αναγκαία δικαιολογητικά, καθώς και δικαιολογητικά που να αποδεικνύουν ότι πραγματοποίησε δαπάνη μικρότερη από την αντικειμενική, τα οποία αφού εξεταστούν από τον αρμόδιο προϊστάμενο της ΔΟΥ του, αιτιολογημένα γίνονται αποδεκτά ή απορρίπτονται.
Όταν όμως λαμβάνεται υπόψη η δαπάνη του γονέα ή του παιδιού που συμβάλλει στις δαπάνες διαβίωσης του υπόχρεου, τότε το τεκμήριο προστίθεται σε εκείνον ενώ αν είναι δύο οι γονείς ή τα παιδιά, η διαφορά αντικειμενικής δαπάνης καταλογίζεται σε εκείνον που έχει το μεγαλύτερο εισόδημα.


Όσον αφορά τις αποδείξεις, κάθε φορολογούμενος πρέπει να έχει μαζέψει τόσες ώστε η συνολικά τους αξία να είναι ίση με το 25% τους εισοδήματος του ακόμη κι αν αυτό είναι χαμηλότερο των 6.000 ευρώ. Αν δεν καταφέρει ο φορολογούμενος να παρουσιάσει στην Εφορία την απαιτούμενη αξία αποδείξεων, τότε επί της διαφοράς που δεν έχει καλύψει θα πληρώσει φόρο 10%. Η έκπτωση φόρου που χορηγείτο σε κάθε περίπτωση που ο φορολογούμενος μάζευε αποδείξεις αξίας μεγαλύτερης της απαιτούμενης για την κάλυψη του αφορολογήτου καταργήθηκε. Αν συγκεντρώσει δηλαδή περισσότερες αποδείξεις από τις απαιτούμενες, δεν έχει κανένα όφελος.
Οι αποδείξεις που θα πρέπει να συλλέξουν οι φορολογούμενοι χωρίζονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες. Σε αυτές που αφορούν δαπάνες, οι οποίες μειώνουν απευθείας τον φόρο εισοδήματος, και σε αυτές που οφείλουν να συλλέξουν οι φορολογούμενοι, προκειμένου να αποφύγουν την πληρωμή επιπλέον φόρου. Στην κατηγορία των δαπανών με παραστατικά ή βεβαιώσεις, που οδηγούν σε απευθείας μείωση του φόρου εισοδήματος, περιλαμβάνονται:


-οι δαπάνες για ιατρικές επισκέψεις και νοσήλια,


-δωρεές προς το δημόσιο και κοινωφελή ιδρύματα,


-ενοίκιο κύριας κατοικίας,


-ενοίκιο παιδιών που σπουδάζουν σε άλλη πόλη από αυτή της μόνιμης κατοικίας τους,


-ασφάλιστρα ζωής και σύνταξης,


-εγκατάσταση ηλιακού θερμοσίφωνα,


-εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος,


-μετατροπή καυστήρα πετρελαίου σε φυσικού αερίου,


-τόκοι στεγαστικών δανείων πρώτης κατοικίας,


-τόκοι δανείων αναστήλωσης διατηρητέων κτισμάτων,


-δίδακτρα φροντιστηρίων.


Στην κατηγορία των αποδείξεων που χτίζουν το αφορολόγητο περιλαμβάνονται όλες οι υπόλοιπες, εκτός από τις δαπάνες για απόκτηση περιουσιακών στοιχείων, οι δαπάνες για ύδρευση, αποχέτευση, ηλεκτρισμό, τηλεπικοινωνίες, για εισιτήρια σε κάθε είδους μεταφορικό μέσο και όσες δαπάνες με βάση άλλες φορολογικές διατάξεις λαμβάνονται υπόψη για φορολογικές ελαφρύνσεις.
Οι περισσότεροι πάντως, θα χρειαστεί να επικαλεστούν –συμπληρώνοντας τους ειδικούς κωδικούς του εντύπου Ε1- αποταμιεύσεις παλαιότερων ετών, τραπεζικά δάνεια, χρήματα από ρευστοποίηση περιουσιακών στοιχείων, γονικές παροχές και δωρεές, κληρονομιές, επίδομα ανεργίας ή και αναξιοποίητα ακίνητα -αν και αυτά ακόμη μπορεί να κρύβουν άλλες παγίδες αφού μπορεί να οδηγήσουν σε διασταύρωση παλαιών και νέων δηλώσεων του ενδιαφερομένου ή και συγγενών και φίλων του ακόμα. Επίσης το τεκμήριο μειώνεται για αυτοκίνητα παλαιότητος ή για ακίνητα σε περιοχές με χαμηλή αντικειμενική αξίας.
Συγκεκριμένα:
- αποταμιεύσεις παλαιοτέρων ετών: μπορούν και να τα χρησιμοποιήσουν οι φορολογούμενοι, για να μετριάσουν το τεκμήριο για περιουσιακά στοιχεία που απέκτησαν το 2011, αρκεί να προκύπτουν και να δικαιολογούνται από τα εισοδήματα που δήλωναν παλαιότερα. Σε κάθε περίπτωση όμως τα πολύ υψηλά τεκμήρια «ψαλιδίζουν» τεκμαρτά και το διαθέσιμο εισόδημα που θα μπορεί να επικαλεστεί ο πολίτης από φέτος και εφεξής, για να δικαιολογήσει μελλοντικά ένα απόθεμα που θα δικαιολογήσει αγορές μεγάλης αξίας τα επόμενα χρόνια.
- πώληση περιουσιακών στοιχείων: το τίμημα που εισπράχτηκε από ρευστοποίηση κάποιου περιουσιακού στοιχείου (σπίτια, τζιπ κλπ) μπορεί να μειώσει από την εφορία το τεκμαρτό εισόδημα για κάποιο άλλο περιουσιακό στοιχείο που αποκτήθηκε, εφόσον δηλωνόταν και καλύπτονται από δηλώσεις προηγούμενων ετών.
- δάνεια, γονικές παροχές και δωρεές: ο φορολογούμενος μπορεί να επικαλεστεί την οικονομική παροχή ή δωρεά από συγγενείς και φίλους, εφόσον όμως κατατεθεί και σχετική βεβαίωση του αρμόδιου εφόρου που να πιστοποιεί πως η δωρεά ή η γονική παροχή δηλώθηκε στην ΔΟΥ και έγινε πριν από την 31η Δεκεμβρίου 2011.
- χρήματα που δεν θεωρούνται εισόδημα: ποσά όπως το εφάπαξ, αποζημίωση για ατύχημα κλπ. μπορούν να μειώσουν τα τεκμήρια αγοράς, εφόσον μπορεί να αποδειχθεί ότι τα ποσά αυτά εισπράχθηκαν με βεβαιώσεις που από τα ασφαλιστικά ταμεία κλπ που τα κατέβαλαν.
- κέρδη από τυχερά παιχνίδια: «παραδοσιακός» τρόπος κάλυψης των τεκμηρίων αγοράς, με τα κέρδη από τυχερά παιχνίδια εφόσον επισυναφθεί σχετική βεβαίωση από τον ΟΠΑΠ ή τη Διεύθυνση Λαχείων. Η εφορία δεν αναγνωρίζει τα κέρδη από καζίνο.
- άτομα με αναπηρία: φορολογούμενοι που παρουσιάζουν κινητικές αναπηρίες που υπερβαίνουν σε ποσοστό το 67% μπορούν να εξαιρέσουν από τα τεκμήρια την αγορά επιβατικών αυτοκινήτων ειδικά διασκευασμένων.
- ηλικιωμένοι: η αντικειμενική ετήσια δαπάνη μειώνεται κατά 30% για συνταξιούχους που έχουν υπερβεί το 65ο έτος της ηλικίας τους. Εφόσον κατά τη διάρκεια του 2011 λάβατε το ΕΚΑΣ, αν το δηλώσετε ξεχωριστά στον ειδικό κωδικό του εντύπου Ε1, μπορεί να καλύψει το τεκμήριο.
- κενά διαμερίσματα: δεν υπολογίζεται η ετήσια αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης στις περιπτώσεις των κενών κατοικιών, εφόσον όμως παραμένουν κενές για διάστημα μεγαλύτερο των έξι μηνών.
- δίδακτρα: εξαιρούνται από τα τεκμήρια οι δαπάνες που καταβάλλονται σε εσπερινά γυμνάσια και λύκεια, καθώς και στα ειδικά σχολεία ατόμων με ειδικές ανάγκες
- οικιακοί βοηθοί: δεν υπολογίζεται στα τεκμήρια η δαπάνη για μία μόνο οικιακό βοηθό. Αν απασχολούνται περισσότεροι, οι δαπάνες θεωρούνται τεκμήριο.